Diversen

CSG Project: Forum op 15nov2014

Het CSG-project: geslaagde of gesneefde ambities?

Forumdiscussie op zaterdag 15 november 2014.

Bijna dertig jaar geleden presenteerde het Amersfoortse gemeentebestuur het CSG-project. Doel van het project was de omvangrijke stedelijke vernieuwing van de Amersfoortse binnenstad. Het centrum van de stad moest worden vernieuwd en uitgebreid om in de behoeften van de snel groeiende stad te voorzien.

Gedurende een kwart eeuw is veel gerealiseerd, zoals het stationsgebied, het project Puntenburg, het Gildekwartier, het Eemplein, woningbouw rondom de Vlasakkerweg en nieuwe winkelgebieden zoals het Jorisplein, Amicitia en het kinderparadijs op het Mooiersplein. Gedurende een kwarteeuw werden plannen aangepast, sneuvelde ambities en werden oplossingen gezocht voor nieuwe wensen. Het gebied rondom het Centraal Station, de Eem en het stadhuis veranderde van gezicht. Veel ouds ging verloren, het CSG-gebied werd grootstedelijke. Mensen en bedrijven moesten plaats maken voor de nieuwe plannen. Voor- en tegenstanders gingen met elkaar in discussie en nieuwe vormen van burgerparticipatie werden uitgeprobeerd.

Na zo’n vijfentwintig jaar is het moment aangebroken om terug te zien. Wat ging er goed, waar ontstonden problemen? Waren ambities te hoog gegrepen en kon er worden teruggegrepen op een heldere visie? Wat is er te leren uit de ervaringen die werden opgedaan bij de uitvoering van de CSG-plannen en wat zijn lessen voor de toekomst?

Dit was ook de rode draad in een tentoonstelling die werd georganiseerd door het Wijkmuseum Soesterkwartier. Deze tentoonstelling wordt 15 november afgesloten. De afsluiting is aanleiding voor het organiseren van een forumdiscussie.

De organisatie van deze bijeenkomst is in handen van de SGLA, in samenwerking met het Museum Soesterkwartier. Tijdens de te voeren discussie staan drie thema's centraal: komt het stedenbouwkundig resultaat van de CSG-operatie overeen met de oorspronkelijke uitgangspunten, hoe heeft het CSG-project zich financieel ontwikkeld en welke rol heeft de bewonersparticipatie hierbij vervuld? Tijdens de te voeren discussie staan drie thema's centraal: komt het stedenbouwkundig resultaat van de CSG-operatie overeen met de oorspronkelijke uitgangspunten, hoe heeft het CSG-project zich financieel ontwikkeld en welke rol heeft de bewonersparticipatie hierbij vervuld?

De forumbijeenkomst vond plaats op zaterdag 15 november 2014. De Aan het forumgesprek werd deelgenomen door Jan van Belkum (architect), Godfried Reuser (voormalig projectleider CSG), Shyam Khandekar  (stedenbouwkundige), Willem Hamels (voormalig voorzitter Belangenvereniging Soesterkwartier) en Roelie Norp (oud-SGLA-bestuurder). Discussieleider was Peter de Langen, voorzitter van de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort (SGLA).

Korte impressie van de paneldiscussie

  1. Stedenbouwkundige visie CSG

  • Drie polen vormden de basis voor het CSG-project: Centraal Station, Themacentrum en het oude centrum van de stad.  De noodzakelijke samenhang tussen de drie polen van het CSG-project is in onvoldoende mate gerealiseerd, wat is daarvan het gevolg

Gezamenlijk wordt geconcludeerd dat de drie polen niet geheel zijn gerealiseerd. De Noordzijde van het station heeft een betere samenhang gekregen met het Soesterkwartier en het Eemplein dan de zuidkant. De stations route wordt nog steeds ervaren als onlogisch en door de vele leegstand ook als “no-go area” De looprichting vanaf station naar de binnenstad heeft niet de verbinding gekregen die was bedoeld. De Stadsring is ook niet de winkelboulevard geworden, koopgoot Amicitia wordt als mislukking ervaren. Een directe verbinding tussen Eemplein en Binnenstad is er ook niet gekomen. Sommige deelnemers vinden dat er meer sprake is van scheiding dan verbinding, voornamelijk de binding van het Eemplein met het Soesterkwartier wordt gescheiden door de Nieuwe Poort en de enorme hoogbouw rond de Amsterdamseweg.

De infrastructuur was in eerste instantie niet goed uitgewerkt. Volgens stedenbouwkundige Khandekar worden grootschalige plannen ook te veel bepaald door technische invulling van verkeersinrichting modellen. Daardoor ontstaat een te grote druk op de openbare ruimte.

  • Het Soesterkwartier zou “dichter” bij het stadscentrum komen, maar de Groningerstraat is een nieuwe barrière voor het oorspronkelijke Soesterkwartier

Dit wordt door de deelnemers niet zo beleefd. Puntenburg heeft juist de binnenstad dichter bij het Soesterkwartier gebracht. Mede door de inbreng van stedenbouwkundige Khandekar is dit meer ontwikkeld op de maat en schaal van Amersfoort. Zichtlijnen op de Henricuskerk en een klein stukje op de Onze Lieve Vrouwetoren zijn hersteld. Ook de situatie rond de Brouwerstunnel is dank de inzet van bewoners uiteindelijk sociaal veilig geworden. Verkeerskundig is er wel twijfel over de Groningerstraat.

  • Het CSG-project moest de centrumfunctie van Amersfoort versterken, hierin is het onvoldoende mate geslaagd

Dit wordt door de deelnemers niet bevestigd. Men geeft aan dat er meer werkgelegenheid is gekomen en dat dit ook goed is voor de regio. De bekendheid van Amersfoort is gegroeid.

  1. Financiële gevolgen CSG

  • Voor het CSG-project ontbrak een realistische financiële onderbouwing

Voor de deelnemers is dit moeilijk te beoordelen. Feit is dat begonnen is met een risicoreserve van 50 miljoen gulden en dat in de loop der jaren de tekorten werden gedekt door bijdragen uit de grondexploitaties van Amersfoort Noord. Dat geld kon daardoor niet anders besteed worden. Het totaal aan gemeentelijke bijdragen, ook door bijvoorbeeld extra infrastructuur en sanering, werd door de deelnemers divers ingeschat. De conclusie was dat dit wel een onderzoekje waard was.

  • De PPS constructie met de OCA heeft geleid tot een duurder plan, waarbij tekorten bij de uitvoering van het CSG-project zijn gedekt uit de grondexploitaties in Amersfoort-Noord.

De Publiek Private Samenwerking (PPS) met de Ontwikkelingsmaatschappij Centrumplan Amersfoort (OCA) was voor ontwikkelaars duidelijk beter dan voor de Gemeente. Ontwikkelaars hoefden de grond pas over te nemen als er sprake was van een daadwerkelijke invulling. Het risico lag dus volledig bij de Gemeente. Hierdoor ontstond een situatie waardoor “iedereen elkaar in de tang hield” Door alle deelnemers wordt aangegeven dat het vaak een onwerkbare situatie was. Het was volstrekt onduidelijk wie aan het roer stond. Doordat de ontwikkelaars een te grote invloed hadden op de plannen is er vanaf het begin veel wantrouwen vanuit de bevolking geweest. Dit is ook niet weggenomen door de presentatie van de plannen door het gemeentebestuur, waardoor het wantrouwen werd bevestigd.

  1. Bewonersinvloed op het CSG

  • De grootschalige kritiek op de CSG-plannen en de verkiezingsuitslag van 1990 heeft uiteindelijk geleid tot een kleiner plan

    Er wordt door de deelnemers betwijfeld of het plan in zijn totaliteit uiteindelijk kleiner is geworden. Ook hier zou een onderzoekje op zijn plaats zijn.

    Er is veel kantoorruimte verwezenlijkt en ook wordt verondersteld dat het aantal geplande woningen uiteindelijk is gerealiseerd.

  • De grootschalige plannen voor het deelgebied Puntenburg zijn dankzij burgerparticipatie op terechte wijze ingrijpend en meer op de maat en schaal van Amersfoort aangepast

    De deelnemers zijn het hier over eens.

    Conclusies

  • Het CSG-project, zoals dertig jaar geleden gepresenteerd, paste niet bij de maat van de stad en was een te grote opgave voor het gemeentebestuur en het ambtelijke apparaat

  • De vorm van samenwerking in deze specifieke PPS constructie was niet goed

  • Het wantrouwen bij de presentatie van de plannen werd gevoed doordat burgers op geen enkele wijze echt werden betrokken bij de plannen.

  • De ambtelijke organisatie was niet goed voorbereid op dit grootschalige plan

  • Het was onduidelijk wie de regie voerde over de plannen, de Gemeente of de ontwikkelaars (OCA).

  • De gewenste drie polen zijn niet volledig gerealiseerd

  • Techneuten bepalen te veel de inrichting

Aanbevelingen

  • Bij nieuwe plannen maken we vanaf het begin gebruik van de kennis uit de stad en maken we op basis van gelijkwaardigheid en samenwerking met burgers betere plannen

  • Verbondenheid en samenwerking leiden tot een gezamenlijk inzet om goede plannen te realiseren

  • Beter is kleinschalige projecten te ontwikkelen dan een heel grootschalig plan.

  • Zorg vanaf begin voor een duidelijk financieel eindplaatje en weest uitermate voorzichtig met PPS constructies

  • De openbare ruimte moet vanaf het begin leidend zijn voor de inrichting van de stad. Kwaliteit staat voorop en wordt mede bepaald door Maat, Schaal, Vormgeving, Bestaande woningbouw en eigen karakteristiek van de verschillende wijken in Amersfoort.

  • Laat de auto niet domineren en kijk verkeerskundig ook naar mogelijkheden in de toekomst (ander soort auto’s). Laat niet de techneuten te veel bepalen.

  • Het gaat om Mensen in de stad! Leefbaarheid is het uitgangspunt.