Afdrukken

KLACHT NAAR OMBUDSMAN

21 april 2015

NATIONALE OMBUDSMAN

Postbus 93122

2509 AC DEN HAAG

 

BETREFT: klacht participatie Westelijke Ontsluiting Gemeente Amersfoort

Geachte heer / mevrouw,

Hierbij willen wij een klacht indienen over het participatieproces dat is doorlopen voor het project Westelijke Ontsluiting in de gemeente Amersfoort. Wij zijn: Buurtcomité Beroemde Vrouwenbuurt, Bewoners BW-laan Noord, Milieudefensie Amersfoort, Stichting Woonklimaat Berg, Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort en de Vereniging Behoud Bosgebied Birkhoven Bokkeduinen.

Eerdere klachten

Gedurende het proces hebben wij herhaaldelijk geklaagd over de tijdsdruk en de zorgvuldigheid waarmee het proces en de wijze waarop invulling werd gegeven aan de participatie. Daarbij hebben wij klachten geuit aan het adres van de projectleider, de wethouder en ook aan de raadsleden. Bijgaand ontvangt u afschriften van de brieven die door (een aantal van) ons zijn verzonden. De door ons ingediende klachten zijn echter niet als zodanig erkend door de gemeente noch is hier op adequate wijze gehoor aan gegeven c.q. zijn de klachten in behandeling genomen en/of is de gevraagde transparantie geboden. Sommige brieven, zoals de brief aan de Gemeenteraad van 27 november 2014, wachten nog altijd op beantwoording.

Volledigheidshalve wijzen wij in dit kader nog op de Klachtenverordening 2012 van de gemeente waarin ‘een klacht’ als volgt is gedefinieerd:

“              elke mondelinge of schriftelijke (waaronder digitale) uiting van ongenoegen over het doen of laten van gemeentelijke bestuursorganen en onder verantwoordelijkheid van deze bestuursorganen werkzame personen.         “

Als gevolg denderen het proces en de besluitvorming over het project nog altijd door. Wij zien daardoor geen enkele andere uitweg meer dan onze klacht bij u neer te leggen. Daarbij vragen wij u een uitspraak te doen over:

1)            het verloop van het besluitvormingsproces,

2)            de geboden inspraak en hoe de uitkomsten van die inspraak invloed hebben gehad op de besluitvorming, en ten slotte

3)            de geboden transparantie.

Ook willen wij u vragen om, indien u daar mogelijkheden toe ziet, om in dit proces te bemiddelen.


 

Aanleiding

De discussie over de Westelijke Ontsluiting (voorheen Westtangent) is niet nieuw; deze wordt al gevoerd sinds begin jaren ’60 van de vorige eeuw. Echter, na de verkiezingen in 2010 is de discussie opnieuw opgelaaid waarbij de gemeente, onder sterke invloed van de VVD als één van de coalitiepartijen, zeer voortvarend te werk gegaan om tot uitvoering van de westelijke ontsluiting te komen. Onderdeel van de planvorming is, men zou haast zeggen vanzelfsprekend, een lang en intensief participatieproces waaraan veel partijen hebben deelgenomen. Dit participatieproces kent in onze ogen zoveel mankementen, omissies en onregelmatigheden dat wij van mening zijn dat niet kan worden gesteld dat sprake is van zorgvuldige besluitvorming.

 

De regels van participatie

Op de site van de gemeente Amersfoort worden zeven regels genoemd waaraan een participatieproces moet voldoen, zie http://www.amersfoort.nl/4/participatie/Projecten,-participatie-en-inspraak-Participatie-en-inspraak-Participatie-Meedenken-en-meepraten-over-uw-eigen-stad-of-buurt.html. Het gaat om de volgende regels:

  1. We maken voordat we beginnen heldere afspraken over het te volgen participatietraject. Deze afspraken leggen we vast in een startnotitie.
  2. We bepalen vooraf óf participatie wenselijk is en hoeveel speelruimte er mogelijk is. We organiseren geen participatieproces als er nauwelijks iets te beslissen valt.
  3. Participatie betekent voor ons ook: een open en attente houding, serieus luisteren naar wat u te zeggen heeft en zoeken naar mogelijkheden.
  4. We praten en schrijven in begrijpelijke taal.
  5. We zorgen dat u kunt beschikken over alle relevante informatie en bieden deze op verschillende manieren aan.
  6. Wanneer er tussentijds wijzigingen optreden, dan laten wij u dat weten. 
  7. We nodigen u tijdig (tenminste 2 weken van tevoren) uit voor bewonersavonden en organiseren deze bij voorkeur bij u in de wijk.

In dit traject is gekozen voor de participatievorm “adviseren”. Op de website staat hierover: “de gemeente maakt nog geen uitgewerkt plan, maar bedenkt wel aan welke eisen of voorwaarden een project moet voldoen. Binnen deze regels/eisen is er de ruimte om oplossingen te bedenken of alternatieven aan te dragen, uitwerkingen mede vorm te geven. Dit gebeurt vaak in een participatiegroep die een aantal keer onder begeleiding aan een onderwerp werkt. Met uw inbreng werken we projecten en voorstellen verder uit en komen daarna weer bij u terug om het resultaat te bespreken.”

Aan de hand van bovengenoemde regels onderbouwen wij onze klacht:

  1. 1.Heldere afspraken over participatietraject, vastgelegd in startnotitie

Tijdens het proces zijn de spelregels meerdere keren gewijzigd. Zo zijn twee verschillende nota’s van randvoorwaarden vastgesteld door de gemeenteraad. Het concept Ontwerp bestemmingsplan is niet meer getoetst aan deze randvoorwaarden. De verantwoordelijke wethouder noemt in een interview dat hij uitgaat van de intentie in plaats van de (vastgestelde) randvoorwaarden; wat op papier staat heeft daarmee geen waarde.

In november/december 2012 viel het College over de Westelijke Ontsluiting en kwam een nieuw College een variant overeen, die niet alleen nooit eerder in beeld was geweest, maar bovendien werd als onderdeel van het Coalitieakkoord samen met die variant een nieuwe Nota van Randvoorwaarden vastgesteld. Gedurende het proces werden daarmee de eerder door de gemeenteraad vastgestelde spelregels plots gewijzigd.

De thans voorliggende (voorkeurs)variant is het resultaat van collegeonderhandelingen. Deze variant is nimmer aan de orde geweest tijdens het trechteringsproces dat heeft plaatsgevonden. Ook is deze niet op dezelfde manier uitgewerkt en afgewogen als de overige varianten.

De participatiegroep is na de collegeonderhandelingen in 2013 opgeheven. Hierna zou participatie plaatsvinden op het niveau van ‘adviseren’. Van de bijeenkomsten die sindsdien hebben plaatsgevonden zijn geen echte verslagen meer gemaakt. Voor zover er al een ‘samenvatting’ is gemaakt is deze eenzijdig door de gemeente opgesteld en gepubliceerd.

In de praktijk zijn burgers vooral geïnformeerd en was van ‘adviseren’ niet of nauwelijks sprake. Burgers zijn tegen elkaar uitgespeeld door voor verschillende deeluitwerkingen die relevant zijn voor een hele wijk, slechts delen van de wijk uit te nodigen en verschillende avonden te organiseren waarbij soms slechts een deel van 1 straat was uitgenodigd. Dit ondanks herhaalde verzoeken vanuit de belangenvereniging waarin werd aangegeven dat er behoefte was aan gezamenlijke informatieavonden waarbij mensen zelf de keuze hadden om wel of niet te gaan.

  1. 2.Vooraf bepalen of participatie wenselijk is en speelruimte bepalen

Er is inderdaad vooraf bepaald dat participatie wenselijk is. Speelruimte was ook duidelijk: eerst adviseren over de randvoorwaarden, daarna adviseren binnen de randvoorwaarden. Echter bij de huidige voorkeursvariant zat de participatiegroep niet aan tafel en was er dus helemaal geen speelruimte. De thans voorliggende (voorkeurs)variant is namelijk het resultaat van collegeonderhandelingen. Deze variant is nooit aan de orde geweest tijdens het trechteringsproces dat heeft plaatsgevonden. Ook is deze niet op dezelfde manier uitgewerkt en afgewogen als de overige varianten. Kortom geen participatie bij deze variant.

  1. 3.Open en attente houding, serieus luisteren en zoeken naar mogelijkheden

Allereerst hebben we in het hele traject een “vooringenomenheid” ervaren ten aanzien van de plannen, meest duidelijk verwoord in het coalitieakkoord 2010-2014. Hierin treft u zonder nadere onderbouwing of onderzoek de stelling dat “het voor iedereen duidelijk is dat er sprake is van een probleem waarvoor binnen de bestuursperiode onomkeerbare besluitvorming (bij voorkeur aanbesteding) dient plaats te vinden.” Ook uit de brieven van de gedeputeerde Van Lunteren d.d. 6 december 2012 en 18 oktober 2013 blijkt vooringenomenheid. Een objectief onderzoek naar het nut en de noodzaak was daardoor op voorhand al niet mogelijk.

Bovendien zijn in de praktijk burgers vooral geïnformeerd en was van ‘adviseren’ niet of nauwelijks sprake. Burgers zijn tegen elkaar uitgespeeld door voor verschillende deeluitwerkingen die relevant zijn voor een hele wijk, slechts delen van de wijk uit te nodigen en verschillende avonden te organiseren waarbij soms slechts een deel van 1 straat was uitgenodigd.

Met het betrekking tot de participatie zelf kan worden gesteld dat er veel bijeenkomsten zijn geweest en de participatiegroep heeft verschillende adviezen uitgebracht. Voor ons gevoel is er niets gedaan met de adviezen van de Participatiegroep. Wij verwijzen hierbij naar de betreffende paragraaf uit het concept Ontwerp bestemmingsplan, waar zelfs nauwelijks melding wordt gemaakt van het proces, laat staan de adviezen die door de participatiegroep zijn gedaan. Zie http://www.amersfoort.nl/4/amersfoortwestbereikbaar/Vooroverlegpartners-bestemmingsplan/Bestemmingsplan.html.

In de laatste bijeenkomst van de participatiegroep is een meerderheidsadvies uitgebracht. Na de participatie en het meerderheidsadvies is er toch een raadsvoorstel uitgewerkt dat tegen het meerderheidsadvies inging. Nadat deze variant in het College van B&W was besproken, kwam als een duveltje uit een doosje, heel plotseling een (tunnel)variant in beeld die nooit eerder, ook niet in de participatiegroep, was besproken.


Sterker nog alle tunnelvarianten waren afgevallen omdat dat technisch niet uitvoerbaar zou zijn in verband met de hoogteverschillen in het gebied en het feit dat het spoor op het laagste punt ligt.

Het meerderheidsadvies waarin een goedkoper alternatief werd voorgesteld waarbij knelpunten werden opgelost, maar geen grote ruimtelijke ingrepen worden gedaan, is nooit serieus nader onderzocht of doorgerekend door de gemeente. Zelfs niet na een recente motie van de gemeenteraad waarin de wethouder wordt gevraagd aan te geven of er een goedkoper alternatief is.

Ten slotte moet worden vastgesteld dat het nu uitgewerkte plan opnieuw op wezenlijke onderdelen afwijkt van het plan dat aan de raad als voorkeursvariant is voorgelegd en op grond waarvan de raad heeft besloten tot een nadere uitwerking. Daarnaast wijkt het plan op een groot aantal punten af van de door de raad vaststelde randvoorwaarden.

Op grond van bovenstaande kan niet worden gesteld dat sprake is geweest van een open en attente houding. Ook lijkt er niet serieus geluisterd naar hetgeen door de participatiegroep en andere belangstellenden naar voren is gebracht. Hoewel er wel nog is gerekend op een door zakelijke initiatiefnemers ingediend tunnelplan, kan niet worden gesteld dat er na de Coalitie – afspraken in 2013-2014 waarbij besloten is tot een voorkeursvariant serieus is gezocht naar alternatieve mogelijkheden.

 

4. Praten en schrijven in duidelijke taal

De verslagen zijn inderdaad in duidelijke taal opgesteld, daarover geen opmerkingen. Wel ontbreekt voor ons nog steeds inzicht in de nut en noodzaak van de westelijke rondweg. In het hele proces zijn de vragen over nut en noodzaak niet aan de orde geweest. Van bijeenkomsten die na de collegeonderhandelingen in 2013 hebben plaatsgevonden, zijn geen verslagen gemaakt. Soms wel een samenvatting die eenzijdig door gemeente is opgesteld en gepubliceerd.

Bewoners worden met gelikte presentatie waarin de bestaande situatie in winterbeeld (en dus kaal en onaantrekkelijk) en de nieuwe situatie met grote bomen in zomerbeeld (zeer groen en aantrekkelijk) worden voorgespiegeld op het verkeerde been gezet. Ook wijken de getoonde presentaties af van de ontwerptekeningen; dit is misleidend.

Ook wat betreft de inhoud van de plannen moet worden vastgesteld dat het verkeersmodel slechts beperkt wordt toegepast, zodat alleen gekeken wordt naar het tracé terwijl bekend is en bevestigd door de betrokken adviseur, dat de ‘oplossing’ niet meer voldoet als ook de toe leidende en afvoerende wegen in de modellering worden betrokken. De vraag over het nut en de noodzaak wordt in het hele proces niet beantwoord. Zo wordt feitelijke informatie weliswaar helder en duidelijk, maar onvolledig en onjuist gepresenteerd.

  1. 5.Alle relevante informatie wordt op verschillende manieren aangeboden

Noodzakelijke informatie over financiële haalbaarheid en actuele verkeersgegevens werd alleen na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur beschikbaar gesteld, waarbij de gedeelde informatie bovendien niet volledig was. Gedane toezeggingen omtrent geluidbelasting of stellingen inzake economische uitvoerbaarheid zijn daardoor niet of nauwelijks controleerbaar.

Het proces stond onder grote tijdsdruk waardoor de zorgvuldigheid van het proces zwaar onder druk heeft gestaan. Voor zover stukken zijn gedeeld, kwamen deze regelmatig te laat of was de informatie onvolledig. Soms werden zelfs op het laatste moment alleen de conclusies aangepast zonder inhoudelijke aanpassingen in het onderliggende rapport, zoals bij de uitkomsten van de Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse.

Ook zijn regelmatig bewonersgroeperingen niet of niet tijdig geïnformeerd.

6. Tussentijdse wijzigingen laten we weten

Onder punt 1 hebben wij reeds naar voren gebracht dat de spelregels tijdens het proces meerdere keren zijn gewijzigd. Verder stond het proces zelf onder grote tijdsdruk. De zorgvuldigheid heeft hierdoor zwaar onder druk gestaan. Voor zover stukken zijn gedeeld, kwamen deze regelmatig te laat of was de informatie onvolledig. Het ging soms zelfs zo ver dat alleen conclusies op het laatste moment werden aangepast, zonder dat het rapport inhoudelijk werd aangepast. Als voorbeeld kan worden verwezen naar de uitkomsten van de MKBA.

Ook is het voorgekomen dat de wethouder tijdens een van de algemene bijeenkomsten waarin de alternatieve varianten werden toegelicht, onaangekondigd een viaduct toevoegde aan de varianten; een optie die op geen enkele manier eerder aan de orde was geweest, niet in de raad en ook niet bij de participatiegroep.

Ten slotte moet worden vastgesteld dat de uitgewerkte variant waarop het concept Ontwerp bestemmingsplan is gebaseerd, afwijkt van de variant waarvan de raad heeft opgedragen deze verder uit te werken. De wijzigingen zijn niet ondergeschikt en zijn ook sterk kostenverhogend. Desondanks zijn de verschillen en de financiële consequenties van die verschillen tijdens presentaties niet toegelicht; zelfs in het concept Ontwerp bestemmingsplan zijn deze niet inzichtelijk gemaakt.

7. We nodigen u tijdig uit voor bewonersbijeenkomsten

Wij zijn doorgaans op tijd uitgenodigd voor bewonersbijeenkomsten. Jammer is wel dat er geen gehoor is gegeven aan onze verzoeken voor een gezamenlijke informatieavond waarbij bewoners de plannen voor het hele traject konden overzien. Nu is er steeds per deeltracé uitgenodigd, zie ook punt 3.

Conclusie: intensief maar onzorgvuldig

Per saldo stellen wij ons op het standpunt dat weliswaar een erg intensief proces is doorlopen, maar dat dit proces niet zorgvuldig heeft plaatsgevonden. Op ons komt het participatieproces over als een noodzakelijk kwaad voor de gemeente om besluitvorming waar maatschappelijk grote weerstand tegen is op oneigenlijke wijze te legitimeren. Wij vragen u daarom een uitspraak te doen over de zorgvuldigheid van het participatieproces. Ook kunnen wij ons voorstellen dat u aanbevelingen doet om het proces te verbeteren.

Ondanks het feit dat dit een lang overzicht is, is dit niet uitputtend, maar beperkt zich tot een overzicht van de meest in het oog springende feiten; volledig is deze niet. Het hele verhaal is te complex om in enkele pagina’s te kunnen vatten. Uiteraard zijn wij graag bereid tot een nadere toelichting. Voor verslagen van de bijeenkomsten en overige projectinformatie verwijzen wij u naar de gemeentelijke website: http://www.amersfoort.nl/amersfoortwestbereikbaar.html

Hoogachtend, namens


Bijlagen:

  1. Coalitieakkoord 2010 – 2014
  2. Nota van Randvoorwaarden Westelijke Ontsluiting d.d.
  3. Coalitieakkoord 2013-2014
  4. Nota van Randvoorwaarden Westelijke Ontsluiting d.d.
  1. Inspreektekst 2 februari 2010 Belangenvereniging Daam Fockemalaan, incl. Beroemde Vrouwenbuurt
  2. Brief 3 oktober 2011 Noodkreet participatietraject namens bewonersgroeperingen / deelnemers Participatiegroep
  3. Brieven SGLA 10 oktober 2012
  4. Advies Participatiegroep 29 augustus 2012
  5. Overzicht conclusies trechtering Gemeente Amersfoort 14 januari 2013
  6. Inspreektekst 21 maart 2013 Belangenvereniging Daam Fockemalaan, incl. Beroemde Vrouwenbuurt
  7. Advies Participatiegroep 26 mei 2013
  8. Inspraaktekst 18 juni 2013 Belangenvereniging Daam Fockemalaan, incl. Beroemde Vrouwenbuurt
  9. WOB-verzoek namens een deel van de leden Participatiegroep 21 november 2013
  10. Inspreektekst 26 november 2013 Belangenvereniging Daam Fockemalaan, incl. Beroemde Vrouwenbuurt
  11. Brief SGLA 27 november 2014
  12. Inspreektekst 10 maart 2015 Buurtcomité Beroemde Vrouwenbuurt
  13. Brief 12 januari 2015, Buurtcomité Beroemde Vrouwenbuurt
  14. Brieven Gedeputeerde Van Lunteren d.d. 6 december 2012 en 18 oktober 2013
  15. Inspraakreactie SGLA en Buurtcomité Beroemde Vrouwenbuurt op het concept Ontwerp bestemmingsplan Westelijke Ontsluiting